Cây một lá là một loại cây rất quý hiềm và khó tìm, các đồng bào dân tộc thường dùng cây một lá để chữa bệnh. Theo như đồn thổi từ dân gian, cây có tác dụng chữa trị bệnh lao phổi hiệu quả. Vậy thực hư tác dụng của cây một lá như thế nào. Sau đây bài viết sẽ giúp các bạn tìm hiểu rõ hơn về loại cây này. Mời bạn cùng đón xem!
Cây một lá là cây gì?
Cây một lá, còn có tên thanh thiên quỳ hay bầu thoọc (bầu là lá, thoọc là một) hay chân châu diệp là một cây địa sinh, loại cỏ sống lâu, cao từ 10-20cm. Thân rất ngắn, củ tròn to, có thể nặng tới 1,5-20g. Thẳng từ củ, chỉ mọc lên có một lá riêng lẻ sau khi hoa tàn.
Lá hình tim tròn, xếp theo các gân lá hình chân vịt, đường kính 10-25cm mép uốn lượn. Gân lá toả đều từ cuống lá, cuống lá dài 10-20cm, màu tím hồng. Cụm hoa có cán dài 20-30cm. Hoa thưa 15-20 cái, mọc thành chùm hay bông màu trắng, đốm tím hồng hay màu vàng hơi xanh lục.
Lá đài và cánh hoa giống nhau. Cánh môi 3 thuỳ, có rất nhiều gân, có lông ở quãng giữa, thuỳ bên và thuỳ tận cùng hình ba cạnh, cột dài 6mm, phồng ở đỉnh. Ra hoa tháng 3-4-5, quả nang vào các tháng 4-5-6. Khi hoa nở, đầu cánh hoa phía trên chụm lại làm toàn hoa giống như chiếc đèn lồng. Quả hình thoi, trên có múi trông giống như quả khế con, dài 2-3cm. Thường sau khi hoa tàn rồi, lá mới phát triển do đó hoặc ta chỉ thấy cây mang hoa, hoặc quả, không có lá, hoặc chỉ thấy cây có lá, thường một lá.
Cây phân bố nhiều ở đâu?
Cây chỉ mọc ở khe núi, nơi thấp và ẩm ướt, dưới bóng cây to. Miền núi phía bắc gồm: Văn Uyên, Cao Lộc, Đồng Mỏ, Hữu Lũng, Trùng Kháng, Quảng Uyên (Cao Bằng). Gần đây các tỉnh: Lao Cai, Hà Giang, Tuyên Quang, Hà Tây, Hoà Bình, Sơn La, Lai Châu…
Cây một lá phân bố nhiều ở Trung Quốc, Việt Nam, Thái Lan. Ở nước ta lan một lá mọc trên kẽ đá, nơi rợp vùng núi đá vôi và ở nơi ẩm vùng chân núi Cao Bằng, Lạng Sơn, Lào Cai, Hoà Bình, Ninh Bình. Thu hái vào mùa thu, rửa sạch, phơi khô, vò nhẹ rồi phơi lại. Phơi và vò ngày 2-3 lần cho tới khô hẳn. Cũng có thể thu hái toàn cây quanh năm, dùng tươi hay phơi khô.
Thu hái và cách chế biến
Thu hái chủ yếu là toàn cây ( cả lá và cây), nhưng để bảo vệ giống, chỉ nên thu hái lá, để dành củ cho cây phát triển. Tuy nhiên qua cách sinh trưởng của cây ta thấy hoa quả và hạt nở trước khi biết cây cho nên cần chú ý theo dõi cách vừa khai thác vừa phát triển cây này.
Dùng lá hay toàn cây phơi hay sấy khô. Để bảo vệ chỉ nên thu lá, để củ lại cho cây tiếp tục phát triển. Trong khi hái nên tách riêng lá to và nhỏ để dễ chế biến. Có 2 cách chế biến. Hái lá về rửa sạch đất, phơi se lá dùng tay vò, vừa phơi vừa vò. Mới đầu vỏ từng lá một. Sau có thể vò nhiều lá cho đến khi khô khoảng 2-3 ngày.
Sau khi làm sạch lá, đồ qua nước sôi rồi tiếp tục vò như trên.. Nếu chế biến tốt, lá có mầu tro sẫm hay lục đen. Là vo tròn thành cục có mùi thơm. Lá nhỏ có tác dụng tốt hơn là to. Hiện tại cứ 400kg lá khô đổi ngang một xe tải, 10kg đổi được 350kg đạm loại tốt của Trung Quốc.
Tác dụng của cây một lá
Trong đông y, cây một lá loại cây có vị Vị ngọt nhạt, hơi đắng, tính bình, có nhiều công dụng chữa trị bệnh. Công dụng, chỉ định và phối hợp: ở nước ta đồng bào sử dụng lá làm thuốc giải độc, nhất là ngộ độc nấm. Người ta dùng 2-3 lá phơi khô thái nhỏ, hãm với nước sôi trong ít phút rồi chiết nước uống. Ngày uống 2 lần. Người ta cũng dùng nó làm thuốc bồi dưỡng cơ thể, thuốc bổ và mát phổi, chữa lao phổi, ho. Ngày dùng 10-20 lá dưới dạng thuốc sắc, thuốc hãm, hấp đường hoặc chế biến thành cao lỏng để uống. Dùng ngoài lấy lá tươi giã nát, đắp lên các chỗ đau nhức hoặc đắp mụn nhọt các vết lở.
Ở Trung Quốc, toàn cây được dùng trị 1. Ho lao phổi, viêm phế quản; 2. Viêm miệng, viêm họng cấp tính, tạng lao; 3. Trẻ em hấp thụ kém và nuôi dưỡng kém; 4. Rối loạn kinh nguyệt; 5. Ðòn ngã tổn thương, viêm mủ da. Liều dùng 10-15g dạng thuốc sắc hoặc ngâm rượu. Dùng ngoài giã củ tươi vừa đủ đắp vào chỗ đau.
Cây một lá được xem là một loại cây quý hiếm, khó tìm, chính vì thế việc sử dụng cây trong nước rất hạn chế. Trên thị trường có bán cây một lá, nhưng trước khi mua mọi người cần tìm hiểu kỹ lưỡng tránh mua hàng giả. Qua bài viết: Tác dụng của cây một lá hi vọng mang lại những thông tin hữu ích cho bạn đọc.
